સાચો હિતૈષી : સ્પષ્ટવક્તા

એક લોકકથાના બે યુવાનો કમાવા માટે પરદેશ જતા હતા. બેમાંથી એક પ્રામાણિક, બીજો શઠ. એક નગરમાં શેઠ લક્ષ્મીદાસની જાહોજલાલી જોઈને જોઈને પેલો શઠ સીધો શેઠાણી પાસે પહોંચી ગયો. એ ભલી બાઈને મીઠી વાણીથી ભરમાવીને, દૂર દૂરનું સગપણ કાઢ્યું અને તેમની ભલામણથી શેઠને ત્યાં રહી પડ્યો.

પ્રામાણિક યુવાને શેઠની રજા માંગી. તારે કામ નથી જોઈતું ? જવાબમાં તેણે કહ્યું કે જુઠ્ઠું બોલીને કંઈ ન જોઈએ. આપે જેને રાખ્યો છે, એ આપ્ના શ્ર્વસુર પક્ષનો નથી, ઠગ છે. એણે બધી વાત કરી, અને ગયો. આખરે શઠનો ભાંડો ફૂટ્યો. એને મારીને કાઢી મૂક્યો, અને મજૂરી કરતા પ્રામાણિક યુવાનને હિસાબનીશ બનાવ્યો, છેવટે જમાઈ બનાવ્યો.

પંચતંત્રનું સુભાષિત એને સમર્થન આપે છે.

प्रियं वा यदि वा द्वेष्यं
शुभं वा यदि वाऽशुभम् ।
अस्पृष्टोऽपि हितं बूयात्
यस्य नेच्छेत पराभवम् ॥ (પંચતંત્ર)

જેનું અહિત ન ઇચ્છતા હોઈએ તે પોતે ન પૂછે તો પણ ગમતી કે અણગમતી, સારી કે ખરાબ વાત સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહેવી જોઈએ. એ જ સાચો હિતૈષી છે.